DobryPsycholog.pl

Czym jest komunikacja – najprościej rzecz ujmując jest to szeroko rozumiana wymiana informacji. W procesie tym musi być co najmniej jeden nadawca oraz jeden bądź wielu odbiorców komunikatu. Proces komunikacji powinien przebiegać w dwóch kierunkach: nadawca przekazuje komunikat, odbiorca go przyjmuje, a jego reakcja jest z kolei informacją zwrotną dla nadawcy. Komunikacja jest podstawą wszystkich interakcji, zarówno na płaszczyźnie interpersonalnej jak i społecznej. Pełni ona funkcje regulacji stosunków międzyludzkich oraz pozwala jednostce dać wyraz swojej indywidualności. Komunikowanie się to droga do zwiększenia wzajemnego zrozumienia poprzez kontakt, wymianę myśli, doświadczeń i uczuć. Istotne jest słowo „wzajemnego” ponieważ podkreśla ono, że jest to proces dwustronny, z efektem zależnym od starań obydwu stron. Wszyscy skutecznie komunikujący się potrafią dobrze słuchać, obserwować, mówić oraz zabiegać o osiągnięcie zrozumienia. Nie można się nie-komunikować. Komunikowanie się jest najskuteczniejszym sposobem poznania drugiego człowieka i skorzystania z jego umiejętności oraz wiedzy. Wysłuchanie kogoś oznacza również docenienie jego wartości jako istoty ludzkiej. W przypadku komunikacji możemy mówić o wyrażaniu siebie – ekspresji na czterech poziomach: obserwacji, myśli , uczuć oraz potrzeb. Dzielenie się obserwacjami polega na mówieniu tego co odbierają nasze zmysły – bez spekulacji, domyślania się czy wyciągania wniosków. Komunikat sprowadza się do podania faktów np. „Wczoraj było 30 stopni w cieniu”. Nasze myśli to wnioski wyciągnięte z tego co usłyszeliśmy, przeczytaliśmy lub zaobserwowaliśmy. Są to próby syntezy naszych obserwacji, podejmowane w celu zrozumienia, co się dzieje i dlaczego dochodzi do pewnych wydarzeń. Myśli to także oceny i osądy, które stwierdzają, że coś jest dobre lub złe, właściwe lub niewłaściwe. Inne rodzaje myśli to nasze przekonania, opinie i teorie np. „Ten sok jest jedynym jaki warto kupować”. Wyrażanie uczuć sprawia nam chyba najwięcej problemów w kontaktach z ludźmi. Są osoby, które nie chcą poznawać naszych uczuć – wydają się być zdenerwowani lub znudzeni kiedy próbujemy o nich mówić. Najbardziej niepożądanym uczuciem jest złość ponieważ zagraża ona poczuciu własnej wartości słuchacza. Skoro niektórzy boją się uczuć, możemy zdecydować się zachować niektóre z nich dla siebie, jednak to dzięki uczuciom stajemy się wyjątkowi, a uczucia dzielone z drugą osobą są elementami budującymi prawdziwą bliskość. Kiedy dzielimy się z innymi naszymi uczuciami – mówimy co nas denerwuje, przeraża czy cieszy inni mogą nas znacznie lepiej zrozumieć oraz zmodyfikować swoje zachowanie np. „Boję się tam iść sam”. Dzielenie się uczuciami nie jest tym samym co dzielenie się obserwacjami, wygłaszanie wartościujących sądów czy opinii. Pamiętaj, że nikt poza Tobą nie wie czego tak naprawdę potrzebujesz. Jesteś ekspertem i najwyższym autorytetem w dziedzinie swoich potrzeb. Czasem jednak masz nadzieję, że przyjaciele i rodzina będą na tyle domyślni , że będą wiedzieć czego chcesz. Osoby, które czują, że proszenie o cokolwiek jest niewłaściwe, wyrażają swoje potrzeby za pomocą złości lub rozżalenia. Pod tą złością kryje się często następujący przekaz: „Nie powinienem prosić, ty powinieneś domyślić się moich potrzeb”. Jeżeli chcesz stworzyć bliski związek bez szczerego wyrażania potrzeb to tak jakbyś prowadził samochód bez używania kierownicy. Możesz jechać szybko ale nie możesz omijać przeszkód. Jeżeli dwoje ludzi potrafi jasno i z troską wyrażać swoje potrzeby, wtedy taki związek, poprzez zmiany i dopasowanie – rozwija się np. „Jestem zmęczona, czy możesz dziś posprzątać i położyć dzieci?” Potrzeby same w sobie nie są niczym niewłaściwym, ich wyrażanie nie stanowi oceny ani oskarżenia. To jedynie proste stwierdzenie mówiące o tym co mogło by ci pomóc lub sprawić ci radość. W bezpośredniej komunikacji bardzo ważne jest aby używać takich komunikatów, które nie są przez drugą osobę odbierane jako atak czy oskarżenie. Istnieją dwa rodzaje komunikatów: komunikat typu TY oraz komunikat typu JA. Komunikat typu TY – skupia się na nieodpowiednich zrachowaniach drugiej osoby, jest oskarżycielski, powoduje ocenianie i etykietowanie partnera. np. „Jesteś dziecinnym, skoncentrowanym na sobie egoistą. Jak zwykle mnie nie słuchasz.” Posługując się tego typu komunikatem zwykłe codzienne sprawy mogą się szybko przerodzić w domowe awantury. Komunikat typu JA – mówi o reakcji jaką w nas wywołało zachowanie drugiej osoby, o tym co nas boli i jakie są nasze uczucia. np. „Kiedy nie patrzysz na mnie podczas naszej rozmowy, mam wrażenie że mnie nie słuchasz i jest mi z tego powodu przykro, ponieważ czuje się ignorowany”. Komunikat JA pozwala na takie wyrażenie naszych odczuć i oczekiwań w stosunku do drugiej osoby, że nie są one odbierane jako raniące i nie godzą w poczucie własnej wartości. Dany problem zostaje tutaj dokładnie nazwany i wyjaśniony, dzięki czemu nie ma miejsca na domysły z których często wychodzą nieporozumienia. Dodatkowo, ponieważ komunikat taki jest nastawiony na rozwiązania, otwiera dyskusję. Może on być używany zarówno w niejasnych sytuacjach konfliktowych jak i kiedy jesteśmy zadowolenia z zachowania drugiej osoby i chcemy jej o tym powiedzieć. Jak zbudować komunikat JA: 1. Opisz swoje uczucia 2. Nazwij konkretne zachowanie drugiej osoby 3. Opisz jakie są konsekwencje tego zachowania dla ciebie (co ci ono robi)? 4. Opisz jakiego zachowania oczekujesz (twoje potrzeby) 5. Ewentualnie powiedz o sankcjach i konsekwencjach w przypadku braku zamiany zachowania. Łatwo te 4 punkty zawrzemy trzymając się prostej konstrukcji zdania: Czuję … (wyrażenie swoich emocji) … Kiedy Ty …. (opis sytuacji oparty na faktach) … Mnie jest wtedy (ciężko, przykro, smutno) … Chcę … (oczekiwania na przyszłość) Stosowanie komunikatu JA w codziennym życiu pozwala nie tylko lepiej zrozumieć siebie ale także drugą osobę. Narzędzie to udoskonala jakość relacji, a przede wszystkim daje możliwość zmiany zachowania się drugiej osoby bez ranienia jej. Zachęcam do stosowania go nie tylko w sytuacjach konfliktowych ale także przy docenianiu i pochwałach. Komunikat JA to umiejętność, która można ćwiczyć i cieszyć się jej efektami. Pamiętajmy, że częściowa ekspresja to niepełny przekaz, to pominięcie pewnych informacji. Niepełne przekazy powodują zamieszanie i brak zaufania. Nasi rozmówcy czują, że czegoś w komunikacji brakuje, choć nie wiedzą czego. Wyłączają się, kiedy słyszą osądy, niezłagodzone opisem twoich uczuć czy nadziei. Nie chcą słyszeć o twojej złości jeśli nie opowiesz o frustracji czy zranieniu. Podejrzliwie słuchają wniosków niepopartych obserwacjami. Niedobrze czują się z żądaniami wyrastającymi z niewyrażonych uczuć i założeń. Częściowa ekspresja, w której pomijamy lub niejasno wyrażamy coś ważnego zawsze stanowi niebezpieczeństwo, jest ona pułapką zwłaszcza kiedy mówimy o sprawach złożonych które są zawsze obecne w procesie budowania bliskości. Pamiętajmy więc, że dobra komunikacja to komunikacja na wszystkich czterech poziomach: obserwacji, myśli emocji i potrzeb – nie bójmy się o nich mówić. Literatura: Davis M., Paleg K., Fanning P. (2007). Jak usprawnić komunikatywność? Gliwice, Wydawnictwo Helion. McKay M., Davis M., Fanning P. (2003). Sztuka skutecznego porozumiewania się. Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. DANIEL MELEROWICZ – psycholog, psychoterapeuta. Magister psychologii, dyplom uzyskał na Wydziale Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Śląskiego. Swoją pracę stale superwizuje u specjalistów z Krakowskiego Centrum Psychodynamicznego. Certyfikowany trener (dyplom Szkoły Trenerów Meritum na poziomie 5 EQF – European Qualification Framework – Starszy Trener). Coach – ukończył Szkołę Coachów w projekcie Coach ICF (akredytowanym przez International Coach Federation). Członek ICF Global oraz ICF Polska. Psycholog upoważniony do przeprowadzania testów kompetencyjnych i psychologicznych, w zakresie selekcji, badania osobowości i inteligencji.