DobryPsycholog.pl

Przemoc seksualna i trauma, która jej towarzyszy, to niszcząca siła. Rodzaje seksualnych nadużyć są bardzo zróżnicowane i obejmują zarówno kontakt fizyczny, jak i bezdotykowe przestępstwo. Dzieci ofiary utrzymują tajemnicę przez wiele lat lub nigdy jej nie ujawniają co przyczynia się do tego, że cierpią w samotności nie mając wsparcia w otaczającym ich środowisku. Irena Pospiszyl (1999, s.16) określa przemoc jako ,,...wszystkie nieprzypadkowe akty naruszające osobistą wolność jednostki, które przyczyniają się do fizycznej albo psychicznej szkody drugiego człowieka i które wykraczają poza społeczne normy wzajemnych kontaktów międzyludzkich”. Dzieci różnią się podatnością na negatywne skutki owych doświadczeń np. nie ujawniają symptomów wykorzystywania czyli stresu pourazowego czy seksualizacji zachowań. Symptomy związane z molestowaniem seksualnym są niespecyficzne i mogą również występować w przebiegu innych problemów. Weźmy pod uwagę objawy psychopatologiczne ( Green 1993 ) : - zaburzenia depresyjne i lękowe - zaburzenia zachowania ( borderline) - zaburzenia somatyczne ( objawy ze strony układu pokarmowego, moczowo-płciowego, naczyniowo-sercowego) - zaburzenia odżywiania czyli odmowa podstawowych form życiowych ( jedzenie, picie) to może sygnalizować o silnym mechanizmie wyparcia urazu ( Laski i wsp.1991) - zaburzenia dysocjacyjne czyli omamy słuchowe pod postacią zakazów, nakazów, nie odłączalnego odczucia kontroli przez nie. Stany urojeniowe i ucieczka w świat fantazji. To właśnie one mogą przypominać objawy innych powszechnie znanych chorób jak autyzm czy schizofrenia. Osoby, które doświadczyły przemocy seksualnej cierpią na chroniczne zaburzenia psychologiczne taki jak zostały wymienione powyżej, ale dodatkowo dokonują samo uszkodzeń ciała i są bardzie podatne na próby samobójcze. Ponadto mogą być znalezione od alkoholu i narkotyków. Poprzez przeżycie traumy seksualnej osoby te przejawiają niską tolerancję, wysoką frustracje oraz słabą kontrolę złości. Posiadają również nieprawidłowe wzorce przywiązania Charakteryzują się niskim poczuciem własnej wartości, niskimi umiejętnościami społecznymi oraz wysokiej gotowości do użycia agresji werbalnej i fizycznej. Odległymi skutkami traumy seksualnej są miedzy innymi dysfunkcje seksualne, łatwość ponownego wchodzenia w rolę ofiary oraz skłonność do przemocy seksualnej (Green 1993). Podsumowując, za rozpoznaniem przemocy seksualnej mogą przemawiać trudności diagnostyczne i terapeutyczne czyli nietypowe dla wieku zachowania seksualne, trudny kontakt z dzieckiem : zdezorganizowanie wypowiedzi, milczenie, unikanie kontaktu wzrokowego. Nic więc dziwnego, że u większości ofiar rozwija się chroniczny niepokój i depresja. Najważniejsze jednak jest opisanie czynników zmniejszających cierpienie, które w 1993 roku opisał Jan Hindman. Zaliczył on do nich : -Klarowny obraz kto jest winny, a kto jest ofiarą. Uzmysłowienie przez psychologa lub osobę dostarczającą wsparcia emocjonalnego dziecku, że to ona jest ofiarą wydarzenia i by przestała się obwiniać za wydarzenia, których była częścią. Takie zachowania są typowe dla wczesnego dzieciństwa gdzie „ja” stanowi punkt odniesienia się do wszystkich zaistniałych wydarzeń (J.L Herman 1998). Szukanie winy w samym sobie pomaga im zrozumieć sens wydarzeń, znaleźć jakieś racjonalne wytłumaczenie owego zdarzenia. Poczucie winy wzrasta gdy ofiara przemocy seksualnej zaczyna wierzyć, że to ono sprowokowało napastnika do aktu nadużycia. Powodując myślenie o sobie jako o czymś wstrętnym, niepotrzebnym. Uczucie to może zostać zwiększone gdy ofiara wyniesie sytuacji jakąkolwiek korzyść. Dziecko powinno usłyszeć: „nie jest winne temu, co się stało”. Aby ofiara mogła uwolnić się od wspomnień musi nauczyć się obarczenia odpowiedzialnością napastnika. Musi zdobyć się na wybuch gniewu, dać upust emocjom, które tak bardzo skrywała przed całym światem i nauczyć się oczywiście w bezpiecznych warunkach terapii uwolnić złość. -Natychmiastowe zgłoszenie i ujawnienie sprawcy przez ofiarę . Badania empiryczne przemawiają za tym czynnikiem jako osłabiającym nie jest on jednak wystarczającym warunkiem. Najważniejszą role spełnia tu komunikat do dziecka „Wierzę Ci. Dobrze, że o tym powiedziałeś”. - Pozytywna reakcja otoczenia. Bardzo ważne w tym momencie jest aby uzmysłowić ofiarę, że nie ponosi ona żadnej winy za to co ją spotkało. Powinny to być osoby ważne dla ofiary, które obdarowały ją wsparciem oraz zaufaniem ( rodzice, krewni, psycholog) . Brak wsparcia oraz niedowierzanie powoduje wzrost przeżywanej traumy oraz zwiększenie objawów psychopatologicznych. - Jasna wizja przyszłości. Ponowne stworzenie pożądanego „ja”. Wymaga to ćwiczenia fantazji, która została uwolniona oraz wizualizacji pragnień i inicjatyw. Dopiero kiedy uraz odchodzi ofiara jest gotowa do tworzenia prawidłowych relacji z otaczającym ją środowiskiem. Kolejnym procesem przed, którym chcemy bronić ofiary przemocy seksualnej jest proces wiktymizacji wtórnej czyli ponownego zdarzenia gdzie ofiara przestępstwa ponownie doznaje krzywdy i cierpienia na skutek nie właściwych procedur procesowych Np . wielokrotne przesłuchiwanie ofiar przestępstw na tle seksualnym. Służby mające pomagać ofiarom przemocy najczęściej bagatelizują problemy i obwiniają ofiary, zamiast dawać im wsparcie i ochronę. Wpływ na wtórna wiktymizację mają również reakcja najbliższego otoczenia . Są to zachowania takiego typu jak ciekawość czy oburzenie , które mogą wywołać efekt stygmatyzacji. Co więcej wzrasta wtedy problem powrotu ofiary zdarzenia do stanu sprzed przestępstwa. Najczęściej proces wtórnej wiktymizacji jest niezamierzony (J. Błachut, A. Gaberle, K. Krajewski 1999), ale równie często można go uniknąć, zachowując pewne standardy postępowania. Dlatego wymiar sprawiedliwości powinień zwrócić uwagę by podczas czynności procesowych nie narażać ofiary na zbędne przykrości związane z wydarzeniem, w którym uczestniczyła i była ofiarą. W szczególności należy unikać jej wielokrotnego przesłuchiwania gdyż zmusza to ofiarę do przezywania wciąż na nowo tamtego zdarzenia i hamuje to proces zdrowienia ofiary. Samo przesłuchanie dla ofiary jest źródłem dodatkowych przykrości i cierpień psychicznych ponieważ dotyka intymnej sfery jej życia prywatnego. Odpowiednie i może empatyczne traktowanie osoby poszkodowanej jest jednym ze sposobów działalności profilaktycznej. Szkodliwe dla pokrzywdzonego może być podanie wyroku do publicznej wiadomości. Podczas procesu sądowego sprawcy powinni być oddzieleni od ofiar by zmniejszyć bezpośredni kontakt oraz konfrontacje. Właściwie powinien być on surowo zabroniony a ofiary powinny przebywać pod opieką psychologa, uczęszczać na terapie oraz znajdować się w bezpiecznym dla nich środowisku by żadne elementy nie przypominały o wcześniej przebytym zdarzeniu. Dodatkowo podczas składania zeznań czy innych formalności związanych z procesem sądowym ofiara powinna mieć możliwość kontaktu z osobą tej samej płci. Dodatkowo wiktymizacjię wtórną można zahamować dlugoterminową terapią oraz wsparciem najbliższego otoczenia. Zwiększenie poczucia bezpieczeństwa i przywrócenie zaufania do dorosłych. Najważniejszym czynnikiem który musi zostać spełniony do uleczenia ofiar przemocy seksualnej jest właściwa terapia. To dzięki niej ofiary mają jakąkolwiek szansę na odzyskanie poczucia własnej godności i siły. Trzeba jednak pamiętać, że poszukiwanie pomocy wymaga od ofiary wielkiej odwagi.