DobryPsycholog.pl

W świetle współczesnych badań klinicznych można stwierdzić współistnienie zarówno objawów depresyjnych i objawów zaburzeń odżywiania. Zależności pomiędzy występowaniem tych objawów są złożone. Objawy depresji mogą współwystępować z zaburzeniami odżywiania się, poprzedzać je lub utrzymywać się i występować po ich wygaszeniu. Naturalny jest wniosek, iż występowanie objawów depresyjnych w przebiegu zaburzeń odżywiania, może wpływać na proces terapii i na proces zdrowienia. Anoreksja i bulimia Termin anoreksja (anorexia) pochodzi z greckich słów: an – brak i orexis – apetyt. Anoreksja występuje znacznie częściej u kobiet niż mężczyzn, choć w ostatnim okresie częstość tego zaburzenia u mężczyzn się zwiększa. Zazwyczaj rozpoczyna się ona u młodych dziewcząt w okresie pokwitania lub u młodych kobiet, najczęściej między 14. a 18. rokiem życia, średnio w 15. roku życia, z obserwowaną obecnie tendencją do obniżania się wieku życia w chwili zachorowania. Wyróżniamy 2 główne typy anoreksji: Restrykcyjny: osoba osiąga utratę masy ciała lub utrzymanie nieprawidłowo małej masy ciała, ograniczając ilość spożywanych pokarmów lub nieregularnie stosując środki przeczyszczające, a także intensywnie i wyczerpująco fizycznie ćwicząc („spalając tkankę tłuszczową”). Bulimiczny: osoba zazwyczaj ogranicza przyjmowanie posiłków, ale występują też u niego okresy nadmiernego przejadania się, Termin bulimia (bulimia) pochodzi z greckich słów: bous i limos, które oznaczają „byczy głód”. Bulimię stwierdza się przede wszystkim u nastolatek i młodych kobiet. Częstość występowania tego zaburzenia wynosi około 1% u kobiet i około 0,1% u mężczyzn. Początek zachorowania występuje zazwyczaj później niż u pacjentów z anoreksją, około 18.–24. roku życia. Zaburzenie to polega na koncentrowaniu życia wokół jedzenia, z jednoczesnymi próbami kontrolowania masy ciała, z okresowo występującymi niekontrolowanymi napadami tzw. żarłoczności, po których osoba podejmuje szereg czynności „przeciwdziałających skutkom” przyjętego w nadmiernych ilościach pokarmu. Aby rozpoznać bulimię według klasyfikacji ICD-10, konieczne jest występowanie podanych niżej wszystkich grup objawów: osoba koncentruje swoją uwagę wokół odżywiania się, staje się ono najistotniejszym obszarem jego życia, okresowo występują u niego nie dające się powstrzymać napady żarłoczności, nadmiernego jedzenia bardzo dużych ilości pokarmu, czasami nawet kilka razy przekraczających odpowiednią dla danej osoby porcję; osoba podejmuje wiele różnych działań kompensacyjnych mających na celu „zapobiegać tuczącym skutkom” spożytego pokarmu, między innymi prowokuje wymioty po nadmiernym jedzeniu (albo po przyjęciu takiej ilości pokarmu, którą uzna za zbyt dużą czy zbyt wysoko kaloryczną), stosuje środki hamujące apetyt, środki przeczyszczające (czasami w dawkach przekraczających zalecane normy), środki moczopędne, preparaty hormonów tarczycy. Może podejmować też okresowo tzw. głodówki, które zazwyczaj kończą się ponownymi napadami żarłoczności; osobie towarzyszy także stałe chorobliwe poczucie obawy przed otyłością, skoncentrowana jest ona na ocenie swojej aktualnej masy ciała i ustanawia limity swojej wagi znacznie poniżej odpowiedniej dla niej normy. Depresja Depresja nie ogranicza się tylko do smutku i przygnębienia. To także utrata zainteresowań i radości życia. Człowiek zaczyna funkcjonuje w zwolnionym rytmie, ma zaburzenia poznawcze, np. koncentrację uwagi i przede wszystkim obniżoną samoocenę. Dotykają ją zaburzenia snu, który jest płytki i nie daje relaksacji. Osoba chora w sposób ponury i pesymistyczny patrzy na świat, przyszłość widzi wyłącznie przez „ciemne okulary”. Depresja często związana jest z reakcjami somatycznymi: złym samopoczuciem fizycznym, dolegliwościami bólowymi, oraz np. chorobami układu krążenia. Według ICD-10, aby stwierdzić epizod depresyjny osoba musi doświadczać obniżonego nastroju, utraty zainteresowań i zdolności radowania się, zmniejszenia energii prowadzącego do wzmożonej męczliwości i zmniejszenia aktywności. Najczęściej spotykane objawy to: osłabienie koncentracji i uwagi niska samoocena i mała wiara w siebie poczucie winy i małej wartości (nawet w epizodach o łagodnym nasileniu) pesymistyczne, czarne widzenie przyszłości zaburzenia snu zmniejszony apetyt Niezbędne jest stwierdzenie utrzymywania się zaburzeń przez okres co najmniej 2 tygodni. Zdarza się jednak, że wystarczy krótszy okres, dotyczy to sytuacji, gdy objawy osiągają bardzo duże nasilenie i narastają szybko. Ze względu przyczyny, można dokonać podziału na: depresję endogenną – powiązana z uwarunkowaniami biologiczymi (m.in. genetycznie), charakteryzującą się brakiem uchwytnej przyczyny oraz zwykle wysokim nasileniem dolegliwości, depresję egzogenną, inaczej depresję reaktywną – związaną z czynnikami psychospołecznymi lub poprzedzoną stresującymi, przytłaczającymi wydarzeniami Depresja u osób z diagnozą zaburzeń odżywiania – badania na małej próbie Ocena depresyjności w zaburzeniach odżywiania się ma znaczenie zarówno badawcze, jak i kliniczne. Objawy depresyjne wydają się wpływać na sposób postrzegania objawów zaburzeń odżywiania się, jak i możliwości poznawcze klientów. Z tej perspektywy badanie powiązań pomiędzy depresją a przeżywaniem różnych aspektów siebie u klientów z rozpoznaniem zaburzeń odżywiania się wydaje się istotne. Mimo objawów anorektycznych, bulimicznych, towarzyszących im objawów depresyjnych i lękowych osoby z zaburzeniami odżywiania się niechętnie podejmują leczenie lub zwlekają z tą decyzją – średnio 4 lata. Wydaje się, że takie osoby opóźniają podjęcie psychoterapii, ponieważ (szczególnie w początkowym okresie chorowania) nie są świadomi wagi swojego stanu. Ponadto, w odniesieniu do anoreksji, dążenie do szczupłości oraz odchudzanie się daje poczucie „sukcesu”, swoiste poczucie kontroli, co bywa postrzegane jako remedium na problemy natury interpersonalnej i wewnątrzpsychicznej. W efekcie osoby zgłaszające się do lekarza często pomijają objawy swoiste dotyczące postaw wobec jedzenia i wyglądu, a koncentrują się raczej na nieswoistych objawach somatycznych i na różnego typu objawach lękowo-depresyjnych. Osoby z rozpoznaniem anoreksji cechują się dość często niską motywacją do leczenia. W wielu sytuacjach podejmują terapię dopiero pod presją rodziny, znajomych lub kolegów z pracy. Osobami badanymi było sześcioro uczestników pięciotygodniowego turnusu terapeutycznego w obszarze zaburzeń odżywiania. Wszystkie badane osoby mają diagnozę anoreksji lub bulimii. Wśród badanych było pięć kobiet i jeden mężczyzna. Osoby badane były pomiędzy 15 a 33 rokiem życia. Badanie przeprowadzono Inwentarzem Depresji Becka. Pięć na sześć badanych osób wykazało przeżywanie umiarkowanego epizodu depresyjnego, jedna łagodnego epizodu depresyjnego, jedna osoba nie wykazuje objawów depresji. Wyniki nie są zaskakujące, bowiem badania zaowocowały licznymi doniesieniami o współwystępowaniu zaburzeń odżywiania i depresji. Współzachorowalność na depresję u osób chorych na anoreksję szacuje się na 25–88%. Mimo częstszego występowania depresji wśród członków rodzin osób z zaburzeniami odżywiania w porównaniu ze zdrowymi osobami, nie obserwuje się zależności odwrotnej — częstszego pojawiania się zaburzeń odżywiania w rodzinach osób cierpiących na depresję. Należy pamiętać, że większe nasilenie objawów depresyjnych, również dwukierunkowo, związane może być z większym nasileniem objawów zaburzeń odżywiania się. Występowanie objawów depresyjnych w przebiegu zaburzeń odżywiania się wpływać może również na skuteczność terapii czy ryzyko próby samobójczej. Magda Ostrowska, Michał Stefanowicz